مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یکی از مؤثر ترین نظام های مالیاتی غیرمستقیم، نقش بسزایی در تأمین منابع مالی دولت ها و کاهش وابستگی به درآمد های مثل نفت دارد. این نظام مالیاتی که در بسیاری از کشور های توسعه یافته به کار گرفته شده، در ایران نیز از مهرماه ۱۳۸۷ به اجرا درآمده است. سازمان امور مالیاتی کشور برای اجرای بهتر این قانون، فرآیند فراخوان مودیان را در ده مرحله از سال ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۲ انجام داده است. در این مقاله، به بررسی دقیق این مراحل و تأثیر آن ها بر نظام مالیاتی کشور خواهیم پرداخت.
فراخوان مرحله دهم قانون مالیات بر ارزش افزوده
برای آشنایی هرچه بیشتر با فراخوان مرحله دهم و سایر فراخوان ها لازم است به این موارد توجه فرمایید:
فراخوان مرحله دهم قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ یکم دی 1402؛ بنا به ماده 13 قانون مالیات بر ارزش افزوده (متن ماده 13 مصوب سال 1400 پس از راه‌اندازی سامانه مؤدیان)، همه مشمولان این قانون موظف اند به ترتیبی که سازمان مقرر و اعلام می‌کند، در سامانه مزبور ثبت نام و معاملات خود را در آن ثبت کنند. ثبت معاملات (خرید و فروش) در سامانه مؤدیان به منزله ثبت در دفاتر قانونی است. تا آن زمان، ترتیبات ثبت نام، نحوه ارائه اظهارنامه های مالیاتی و رسیدگی به آنها حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387/02/17 و اصلاحات بعدی آن است. در سایر موارد، مفاد این قانون جاری است.
از آنجایی که تا زمان راه اندازی سامانه مؤدیان، ترتیبات ثبت نام حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387 است، لذا بنا بــه اختیارات حاصل از مقــررات مــاده (18) قــانون مالیــات بــر ارزش افـزوده مصوب 1387/02/17 ماده (18)، مؤدیان مکلف‌اند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور تعیین و اعلام می‌کند نسبت به ارائه اطلاعات درخواستی سازمان مذکور و تکمیل فرم های مربوطه اقدام و ثبت‌نام کنند.
بر این اساس با سه گروه از اشخاص رو به رو هستیم:
- اشخاصی که طی فراخوان یکم تا فراخوان نهم مشمول ثبت‌نام و انجام تکلیف قانونی شده‌اند؛ اشخاصی که در فراخوان های قبل نبوده‌اند و در فراخوان دهم مشمول شده‌اند و مکلف به ثبت نام هستند و اشخاص که همچنان مشمول نیستند و تابع قوانین بعد از این هستند.
- اشخاصی که به فروش حیوانات خانگی اشتغال دارند، اشخاص ارائه دهنده خدمات درخصوص حیوانات خانگی و کلیه مراکز درمانی حیوانات خانگی؛
- فعالیت‌های شغلی مرتبط با فروش انواع غذا، تجهیزات مرتبط با حیوانات خانگی و لوازم مربوطه؛
- فعالیت‌های شغلی مرتبط با فروش انواع آلات و ادوات موسیقی؛
- فعالیت‌های شغلی مرتبط با فروش انواع عطر، ادکلن، لوازم آرایشی و تجهیزات آرایشگاهی؛
- خدمات‌دهندگان مرتبط با اخذ پذیرش تحصیلی و مشاوره و راهنمایی در امور تحصیل در خارج از ایران؛
- اشخاص و مراکز ارائه‌دهنده خدمات ماساژ؛
- فروشندگان یا فروشگاه‌های انواع عینک آفتابی و لنز؛
- فروش انواع ضایعات فلزی؛
- اشخاصی که به فروش انواع قهوه، نسکافه، کاکائو، پودر و خمیر حاصل از آنها می‌پردازند؛
- فروش لوازم حفاظتی همچون دزدگیر؛
- خدمات‌دهندگان طراحی و نقشه‌برداری از معادن و خدمات مرتبط؛
- آتلیه‌های عکاسی و فیلمبرداری از مجالس؛
- برگذارکنندگان سمینارها، همایش‌ها و سالن های کنفرانس که شغل آنها محسوب می‌شود.
فراخوان مرحله نهم قانون مالیات بر ارزش افزوده
این فراخوان از تاریخ یکم تیر 1402، به موجب ماده 13 ارزش افزوده مصوب سال 1400 و ماده 18 قانون ارزش افزوده مصوب 1387، که متن قانون در پاراگراف بالا تشریح شد، درخصوص کافی شاپ ها و واحد های تهیه غذا همچون آشپزخانه هایی که به صورت صنعتی یا خانگی فعالیت دارند، کترینگ ها، کافی شاپ‌ها و رستوران ها (تهیه غذا و…) که تا به حال مشمول قانون ارزش افزوده یا فراخوان های مربوطه نشده‌اند، اجرا شده است.
در همین خصوص تمام فعالان اقتصادی که واجد شرایط مراحل اول تا هشتم ثبت‌نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده بوده‌انـد، مکلف به اجرای قانون از تاریخ فراخوان مربوطه هستند. به این معنی که اگر شما دارای یک فعالیت تازه تأسیس هستید و گروه شغلی شما در فراخوان های قبلی درج شده است، از بدو فعالیت مشمول قانون ارزش افزوده هستید.
توجه: فراخوان های قانون مالیات بر ارزش افزوده در حکم بخشنامه اند.
فراخوان مرحله هشتم قانون مالیات بر ارزش افزوده
ابتدا توجه داشته باشید که فراخوان مرحله هشتم قانون مالیات بر ارزش افزوده، تمام فراخوان های قبلی و بعدی خود را شامل می‌شود، اما فراخوان هشتم شامل جایگاه داران یا پمپ بنزین ها با هر میزان از حجم فعالیت یا فروش سوخت و درآمد حاصل از ارائه خدمات و کالا می‌شود. حتماً این سؤال مطرح می‌شود که سایر خدمات جایگاه های سوخت چطور بررسی و مبنای محاسبه قرار می‌گیرد. پاسخ این سؤال را باید در دستگاه های کارتخوان و کش لس‌های نصب‌شده در جایگاه‌های بنزین جستجو کرد.
بعد از مطالعه فراخوان هشتم قانون مالیات بر ارزش افزوده، سؤالی که مطرح می‌شود این است که قیمت بنزین برای مصرف‌کنندگان بیشتر می‌شود؟ یا باید از این پس مبلغ بیشتری برای خرید بنزین پرداخت کنیم؟
در پاسخ به این سؤال باید به‌صراحت عرض کنم که خیر، هیچ‌گونه مبلغ اضافی نسبت به قیمت های مصوب دولتی پرداخت نمی‌شود و جایگاه‌داران بنزین نیز اجازه دریافت مبلغ اضافی را ندارند و این مبلغ به صورت پایه به مبلغ اولیه بنزین قبل از خرید اضافه شده است و با احتساب ارزش افزوده قیمت بنزین درحال حاضر با داشتن سهمیه لیتری 1.500 تومان است.
فراخوان هشتم قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ یکم فروردین 1399 لازم الاجراست.
فراخوان مرحله هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده
سازمان امور مالیاتی در تاریخ یکم مهر 1395 کلیه اشخاص حقوقی را مکلف به ثبت نام و اجرای قوانین ارزش افزوده کرد؛ بدین‌ترتیب، اشخاصی که از قبل در اداره ثبت شرکت ها ثبت نام کرده و اشخاصی که امروز و بعد از تاریخ یکم مهر 1395 در اداره ثبت شرکت ها ثبت نام کرده‌اند مشمول فراخوان مرحله هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند.
به‌طور کلی فراخوان مرحله هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده فراخوانی عمومی به شمار می‌رود، از این نظر که مؤدیان با هر حجم از فعالیت، فروش یا درآمد حاصل از ارائه خدمات و عرضه کالا مشمول آن می‌شوند.
فراخوان مرحله ششم قانون مالیات بر ارزش افزوده
آیا تا به حال برای مصرف قلیان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کرده‌اید؟ یا به این فکر کرده‌اید که اگر به یک ساندویچی یا به اصطلاح نوشتاری اغذیه فروشی با چندین شعبه یا بدون شعبه برای صرف غذا بروید، چه تفاوتی در مبلغ پرداختی شما دارد؟ این سؤال‌ها در فراخوان مرحله ششم قانون مالیات بر ارزش افزوده پاسخ داده شده‌اند. در این فراخوان که از تاریخ یکم فروردین 1394 اجرا شده است، اشخاصی که چلوکبابی، سالن‌‌های غذاخوری، سفره‌خانه‌های سنتی و اغذیه فروشی‌های زنجیره‌ای با مالکیت واحد یا نام و نشان و عنوان تجاری واحد فارغ از مساحت محل کسب‌وکار و نوع مجوز مشمول مالیات بر ارزش افزوده دارند، مشمول ارزش افزوده‌اند؛ اما به‌منظور ابهام زدایی، سازمان به غیر از اغذیه فروشی‌ها، درخصوص چلوکبابی‌ها، سالن‌‌های غذاخوری، سفره‌خانه‌های سنتی فارغ از میزان فروش، متراژ محل مشمولیت ارزش افزوده آنها را در این فراخوان قطعی اعلام کرد.
فراخوان مرحله پنجم قانون مالیات بر ارزش افزوده
درخصوص فراخوان مرحله پنجم مالیات بر ارزش افزوده و فراخوان چهارم، سوم، دوم و اول از این بابت اهمیت دارند که وجوه تاریخی تغییرات در قانون مالیات بر ارزش افزوده را برای ما روشن می‌کند؛ به این معنی که ابتدا متوجه منطق قانون‌گذاری در ایران می‌شویم. این موضوع شاید در ابتدای امر برای ما ملموس نباشد، اما در ادامه با روند روبه‌جلو در سازمان امور مالیاتی به خوبی آشنا می‌شویم.
اما در مرحله پنجم به تاریخ فراخوان یکم مهر 1390 مجدداً بنا به ابهامات موجود، تمام اشخاص حقوقی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات (غیرمعاف یا معاف و غیرمعاف) آنها در هریک از سال‌های 87 تا89 صد میلیون تومان و بیشتر است از اولین دوره مالیاتی بعد از رسیدن به آستانه (مبلغ صدمیلیون تومان) مذکور، مشمول مرحله پنجم ثبت‌نام و اجرای قانون شده‌اند.
فراخوان مرحله چهارم قانون مالیات بر ارزش افزوده
فراخوان مرحله چهارم قانون مالیات بر ارزش افزوده به مشاغلی می‌پردازد که در گروه بند «ب» ماده 96 قانون مالیات‌های مستقیم تعریف شده‌اند. اگر امروز بررسی کنیم که در بند «ب» ماده 96 چه مشاغلی مورد بررسی واقع شده‌اند، با این موضوع مواجه می‌شویم که این ماده به‌طور کلی از قانون مالیات‌های مستقیم حذف شده است؛ پس به این‌ترتیب فراخوان مراحله چهارم قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز از دایره اجرایی سازمان خارج است.
توجه: شما باید حداقل سالیانه یک بار متن قوانین مالیاتی را به‌طور کلی مطالعه کنید؛ چراکه قوانین به‌سرعت تغییر خواهد کرد
فراخوان مرحله سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده
فراخوان یک تا فراخوان هشت مربوط به قانون آزمایشی سازمان امور مالیاتی هستند که این قانون مردود شده است؛ اما در بررسی این فراخوان با اشخاصی مواجه می‌شویم که مجموع فروش آنها 300 میلیون تومان و بالاتر است که مشمول ثبت نام در قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌شوند.
لازم به توضیح است که مبلغ 300 میلیون تومان درخصوص اشخاص مشمول و غیرمشمول قابل اجراست.
فراخوان مرحله دوم قانون مالیات بر ارزش افزوده
موضوعی که به‌یقین با آن روبه‌رو هستیم مشمولیت تمام اشخاص حقوقی از بدو تصویب و اجرای این قانون است.
مرحله دوم فراخوان مالیات بر ارزش افزوده نیز به ماده 96 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره دارد که این قانون به لحاظ اجرایی و با توجه به گسترش فعالیت‌ها در اقتصاد امروز منسوخ شده‌اند.
فراخوان مرحله اول قانون مالیات بر ارزش افزوده
اولین مرحله فراخوان ثبت‌نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده بیشترین چالش را برای سازمان امور مالیاتی ایجاد کرد. موضوعی که سازمان همچنان به انحای مختلف با آن دست‌به‌گریبان است. به واسطه‌ی بازار غیررسمی ایران، در این فراخوان فقط با واردکننده‌ها، صادرکننده‌ها و فعالان اقتصادی با مجموع فروش یا ارائه خدمات بیشتر از 300 میلیون تومان در سال 86 و بیشتر از 120 میلیون تومان در 5 ماهه نخست سال 87 اشاره داشت که این مشاغل فارغ از نوع فعالیت موظف به ثبت‌نام و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده‌اند.
این قانون از مهرماه سال 87 در ایران همچون کشورهای توسعه‌یافته اجرایی شد، که از ابتدا تا به امروز همچون سایر قوانین با چالش‌های اجتناب‌ناپذیر روبه‌رو بوده است. به طور کلی این قانون برای تأمین هزینه‌های عمومی و مدرنیزه کردن سیستم مالیاتی و برون رفتن از چالش‌های اقتصادی در بودجه کل کشور طرح شد؛ اما قبل از آن برای کنترل میل به مصرف با توجه به محدودیت منابع مطرح شد. به‌طور کلی این قانون نیز چنانچه به درستی اجرا و به‌کارگیری شود، مزیت‌های خودش را برای جوامع روبه پیشرفت خواهد داشت.