در حوزه مالیاتی، سه نوع سند با عناوین آیین نامه، دستور العمل و بخشنامه وجود دارد که هر کدام نقش و ویژگی های خاص خود را دارند. در ادامه، تفاوت های این سه سند به زبانی ساده توضیح داده شده است
آیین‌نامه مالیاتی چیست
آیین نامه ها مجموعه ای از مقررات هستند که توسط مقامات صلاحیت‌دار، قانون گذار تدوین می‌شوند. این مقررات برای اجرای بهتر قوانین اصلی وضع می‌شوند و تخطی از آن ها می‌تواند منجر به پیگرد قانونی شود. به‌عبارت دیگر، آیین‌نامه‌ها جزئیات و چگونگی اجرای قوانین را مشخص می‌کنند و رعایت آنها الزامی است.
دستورالعمل مالیاتی چیست
دستورالعمل‌ها راهنمایی‌هایی هستند که برای اجرای صحیح آیین‌نامه‌ها صادر می‌شوند. این اسناد به تشریح بخش های خاصی از آیین‌نامه می‌پردازند و نحوه انجام وظایف را برای مودیان مشخص می‌کنند. تخطی از دستورالعمل ها معمولا به‌عنوان تخلف مالیاتی محسوب می‌شود و جرم نیست. دستورالعمل ها جزئیات مهم در اجرای آیین نامه ها فراهم می‌کنند.
بخشنامه مالیاتی چیست
بخشنامه ها اطلاعیه ها یا دستوراتی هستند که از سوی سازمان امور مالیاتی ابلاغ می شوند تا هماهنگی و یکنواختی در اجرای قوانین و آیین نامه ها ایجاد شود. بخشنامه ها معمولا موقتی هستند و برای زمان یا شرایط خاصی صادر می‌شوند. این اسناد حق و تکلیف جدیدی ایجاد نمی‌کنند و بیشتر برای تبیین یا تأکید بر اجرای صحیح قوانین و آیین‌نامه ها به کار می‌روند.
شما می‌توانید جهت اطلاع از جزئیات بیشتر با تیم مشاور مالیاتی و حقوقی موسسه مالیاتی دادیس تماس بگیرید یا در صورتی که سوال کوتاهی دارید و امکان پرداخت هزینه مشاوره را ندارید در زیر همین مقاله سوال خود را طرح بفرمائید تا به مدیریت موسسه پاسخگوی شما باشد.
تفاوت آئین‌نامه، دستورالعمل و بخشنامه در قوانین مالیات
با توجه به تعریف فوق‌الذکر و تعاریف ذیل درخصوص تفاوت آئین‌نامه، دستورالعمل و بخشنامه در قوانین مالیات، آئین‌نامه‌ها در قوانین مالیاتی توسط بالاترین مقام اجرایی صادر می‌شوند و رعایت آنها الزام قانونی دارد.
اما با توجه به سرعت تغییرات نظام سیاسی و اقتصادی در طول زمان، بخشنامه‌ها نیز برای مؤدیان و مجریان سازمان امور مالیاتی در حکم قانون است؛ بر همین اساس نیز بخشنامه‌ها ممکن است بخشنامه‌های قبلی را نقض کنند. اما عرف حاکم بر جامعه مالیاتی در حال حاضر برای آئین‌نامه‌ها دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها همچون سایر قوانین، مانند قانون بودجه، اعتبار یکسانی قائل است؛ هرچند که بنا به زمان صدور بر یکدیگر مقدم‌اند.
تعریف آئین‌نامه
طبق ترمینولوژی حقوق دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی، آئین‌نامه مقرراتی است که مقامات صلاحیت‌دار مانند وزیر یا شهردار و غیره وضع می‌کنند و در معرض اجرا می‌گذراند، خواه هدف آن تسهیل اجرا و تشریح قانونی از قوانین موضوعه باشد، خواه در مواردی باشد که اساساً قانونی وضع نشده باشد. در همین زمینه لفظ نظام‌نامه هم (به‌جای آئین‌نامه) استعمال شده است که گاه خود مجلس شورای اسلامی نظام‌نامه را وضع می‌کند. در حقوق اسلامی این‌گونه مقررات را حکم می‌گفتند و آن را در مقابل شرع به کار می‌بردند و وضع این‌گونه مقررات را (که بنا بر تدوین آن نداشته‌اند) حکومت می‌نامیدند.
نظام‌نامه عبارت است از مقررات کلی که توسط مراجع اجرایی قانون به منظور اجرای وظایف اجرایی و تحقق بخشیدن به آنها وضع شده باشد و شامل آئین‌نامه‌های مصوب پارلمان نیست (آئین‌نامۀ مصوب پارلمان داخل در مفهوم قانون به معنی اعم که شامل کلیه مصوبات کلی پارلمان می‌شود).
آئین‌نامه به این معنی مفهومی عام دارد که جز قانون (یعنی مصوبات کلی پارلمان)، تمام بخشنامه را شامل می‌شود.
تعریف بخشنامه
در ترمینولوژی حقوق دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی در تعریف بخشنامه تصریح شده است: نامه‌ای که در یک یا چند نسخه نوشته شده است و برای آگاه شدن اشخاص حقیقی یا حقوقی ارسال می‌شود. یا می‌توان این‌طور عنوان کرد که بخشنامه نامه‌ای از طرف رئیس اداره برای آگاهی همه یا قسمتی از کارکنان اداره و انجام دادن دستور معینی نوشته می‌شود که گویا در گذشته به آن متحدالمال می‌گفتند.
در تعریف بخشنامه می‌توان تصریح کرد که بخشنامه عبارت است از تعلیم یا تعلیمات کلی و یکنواخت (به صورت کتبی) که از طرف مقام اداری ریاست بخش‌های مختلف به منظور ارشاد و براساس قانون (آئین‌نامه) ابلاغ می‌شود و نباید مخالف قانون یا آئین‌نامه باشد و مادام که مخالف صریح با آنها نباشد، از حیث لزوم پیروی ریاست بخش از مدیریت عامل است. بخشنامه قابل استناد در دادگاه نیست؛ چراکه آئین‌نامه سابق بر آن مبنای اجرایی سازمان قرار گرفته است.
تعریف دستورالعمل
طبق ترمینولوژی حقوق دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی، تعریف دستورالعمل به‌طور مشخص ذکر نشده؛ اما در تعریف دستور تصریح شده است که در لغت به معنی سرمشق، قانون، فرمان و امر وزیر و فرمانده است. در توضیح تکمیلی اشاره شده است که در زمان ساسانیان به شخصی اطلاق می‌شد که نوعی سمت رسمی داشت و مشاوره‌ی قضایی و دینی و پاره‌ای امور مملکتی را انجام می‌داد.