راهنمای ارسال اظهارنامه اشخاص حقیقی

تبصره ماده 100 برای عملکرد سال 1400

دستورالعمل 200/1401/527 در تاریخ 3خرداد1401 و اصلاحات بعدی دستوالعمل، به منظور رعایت طرح تکریم از مؤدیان، رسیدگی حداقل پرونده‌های مالیاتی و رعایت تبصره ماده 100 برای عملکرد سال 1400 از طرف سازمان امور مالیاتی منتشر شده است. بر مبنای آن، اشخاصی که درآمد حاصل از فروش توأم با ارائه خدمات آنها در سال 1400 حداکثر 100 برابر معافیت ماده 84 ق.م.م یا کمتر و مساوی 48 میلیارد ریال (یک میلیارد و چهارصد و چهل میلیون تومان) باشد، امکان استفاده از تسهیلات و تکمیل فرم توافق‌نامه تبصره ماده 100 را تا پایان خرداد ماه 1401 دارند. بدین ترتیب، اشخاص مشمول تبصره ماده 100 لزومی به نگهداری اسناد و مدارک و ارسال اظهارنامه ندارند و مؤدیانی که درآمد آنها بیش از مبلغ مذکور باشد، موظف به تکمیل و تسلیم اظهارنامه هستند.

نحوه تکمیل فرم توافق نامه تبصره ماده 100

برای نحوه تکمیل توافق‌ نامه تبصره ماده 100، مؤدیان باید با مراجعه به آدرس اینترنتی ntr.tax.gov.ir از فرم تبصره ماده 100 استفاده کنند و در صورتی که اطلاعات موجود در فرم تبصره ماده 100 مورد توافق مؤدیان نباشد، باید نسبت به تکمیل اظهارنامه مطابق قوانین و مقررات اقدام کنند. لازم به ذکر است، تکمیل فرم تبصره ماده 100 به منظور قبول تمام شرایط دستورالعمل مربوطه خواهد بود و باید در نظر داشت که مهلت تکمیل و ارسال فرم توافق نامه تا پایان خردادماه است و بعد از آن از درجه اعتبار ساقط می‌باشد.

شایان ذکر است، متقاضیان اعمال معافیت هزینه‌های درمانی ماده 137، دریافت کمک‌های بلاعوض از دولت ماده 172، دریافت خسارت ناشی از حوادث غیرمترقبه و اعمال مالیات سکه باید توجه داشته باشند که موارد مذکور از شمول از توافق نامه خارج است و در اظهارنامه عملکرد باید ترتیب اثر داده بشود.

نحوه تقسیط مالیات عملکرد سال 1400

بر اساس دستورالعمل 200/1401/527، مؤدیان می‌توانند به منظور تقسیط مالیات عملکرد سال 1400، درخواست خود را ثبت کنند و بدهی مالیاتی یا مالیات عملکرد خود را حداکثر تا 4 ماه بعد، یعنی پایان مهر 1401، پرداخت نمایند؛ در غیر این صورت مشمول 2.5% جریمه نسبت به مالیات پرداخت‌نشده به صورت ماهیانه می‌شوند.

معایب استفاده از تبصره ماده 100

برای تشریح معایب استفاده از تبصره ماده 100، باید به بررسی واژگان توافق نامه یا به عبارتی یک قولنامه بپردازیم که مبتنی بر یک شرط توافق یا قولنامه جاری می‌شود و چنانچه در بین تمام عقود اسلامی خلاف واقع محرز شود، توافق نامه یا قولنامه باطل است. اما ابطال توافق ‌نامه تبصره ماده 100 تبعات ناخوشایندی برای مؤدیان دارد که از جمله آنها می‌توان به جریمه عدم تسلیم اظهارنامه، جریمه کتمان درآمد، عدم استفاده از تمام معافیت‌های مالیاتی از جمله معافیت معیشتی یا حقوق و قرار گرفتن در لیست مؤدیان پرریسک اشاره کرد. به طور کلی، استفاده از تبصره ماده 100 برای مؤدیانی توصیه می‌شود که اطمینان دارند اظهارات ایشان خلاف واقع نیست و سازمان امور مالیاتی از رسیدگی به تراکنش‌های بانکی و گزارش مردمی یا گزارش‌های سایر نهادها دستاورد دیگری ندارد.

اشخاص حقیقی چه کسانی هستند؟

کلیه کسبه یا اصناف یا صاحبان حرفه‌های مختلف مثل مشاغل نوظهور یا مشاغل سنتی یا صاحبان کارخانه‌ها یا افرادی که به صورت انفرادی فعالیت می‌کنند و یا صاحبان مجموعه‌های تولیدی که تحت عنوان مشارکت مدنی یا هر عنوان دیگری کسب درآمد می‌کنند، از نظر سازمان امور مالیاتی صاحبان مشاغل یا اشخاص حقیقی نام دارند که به سه گروه اول و دوم و سوم طبقه‌بندی می‌شوند و هر گروه وظایف قانونی متفاوتی دارند.

صاحبان مشاغل بر چه اساسی طبقه‌بندی می‌شوند؟

صاحبان مشاغل از نظر سازمان امور مالیاتی به دو شکل طبقه‌بندی می‌شوند؛ یا بر مبنای نوع فعالیت مشمول انجام تکالیف‌اند و در صورتی‌که بر مبنای نوع فعالیت مشمول تکالیف نباشند، در این صورت مبتنی بر حجم فروش مشمول طبقه یک یا دو، و اگر جزء هیچ یک از دو دسته نباشند، جزء گروه سوم طبقه‌بندی می‌شوند. به طور مثال، مشاغلی که کارت بازرگانی دارند یا صاحبان واحدهای تولیدی یا کارخانه‌های تولیدی یا اشخاصی که مجوز تأسیس و بهره‌برداری از معادن را دارند یا بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی و زایشگاه‌ها یا هتل‌های سه‌ستاره و بیشتر از آن یا صرافی‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای، طبق آیین‌نامه اجرایی 230761، فارغ از حجم فعالیت، مشمول طبقه و وظایف گروه اول قرار می‌گیرند و در صورتی‌که نوع فعالیت این موارد نباشد، به شرطی که ده برابر درآمد مشمول مالیات قطعی ‌شده، یا فروش مؤدی بیشتر از 5.500 میلیارد تومان باشد، مشمول وظایف گروه اول می‌گردند.

صاحبان مشاغل گروه اول چه وظایفی دارند؟

صاحبان گروه اول دقیقاً مشابه اشخاص حقوقی یا شرکت‌ها به ارائه اطلاعات خود در اظهارنامه موظف‌اند. ما برای تکمیل اظهارنامه، «به ترتیب» موظف به ارائه اطلاعات هویتی و بانکی، معافیت‌ها، بخشودگی‌ها، مجوزها، شماره دفاتر روزنامه و کل، ارائه موجودی مواد و کالا طبق جدول استخراجی از سیستم حسابداری، اعلام میزان واردات و صادرات و خدمات ارائه‌شده، صورت سود و زیان، ترازنامه، اطلاعات اجاره املاک و در نهایت مشخص کردن فردی که اظهارنامه را تکمیل می‌کند، هستیم.

آیا صاحبان مشاغل گروه اول به نگهداری دفاتر پلمپ مکلف‌اند؟

هرچند که صاحبان مشاغل گروه اول به تهیه و نگهداری دفاتر پلمپ قبل از شروع سال جاری مکلف‌اند (به استثنای مشاغل تازه تأسیس)، در صورتی‌که از سال قبل طی نامه‌ای به دبیرخانه سازمان امور مالیاتی، یک سیستم حسابداری مکانیزه (نرم افزار) را معرفی کرده باشند، لزوماً نیازی به دفاتر پلمپ برای ارائه به سازمان امور مالیاتی ندارند؛ هر چند که برای رعایت قوانین سازمان تأمین اجتماعی و قانون تجارت الزام به اخذ، پلمپ و نگهداری دفاتر تجاری وجود دارد. با ارائه ‌نامه مذکور به سازمان امور مالیاتی می‌توان به این ترتیب عمل کرد:

• ثبت و ضبط اسناد به صورت ماهیانه در دفتر روزنامه (درصورتی‌که پیش از این باید اسناد به طور روزانه ثبت می‌شدند)؛
• انتقال و ثبت اطلاعات از دفتر روزنامه به دفتر کل تا 15 روز بعد از ثبت در دفتر روزنامه یا 45 روز بعد از تاریخ وقوع رخداد؛
• لزوم امکان دسترسی کامل مسئول رسیدگی‌کننده به نرم‌افزار معرفی‌شده، در صورت اعلام سیستم مکانیزه به سازمان امور مالیاتی.

وظایف صاحبان مشاغل گروه دوم

مؤدیان گروه دوم وظایفی مشابه مؤدیان گروه اول دارند؛ با این تفاوت که موظف به اخذ و نگهداری دفاتر قانونی نیستند و به جای ارائه صورت سود و زیان و ترازنامه، به ارائه اطلاعات صورت درآمد و هزینه (خرید و فروش کالا و خدمات و هزینه‌های مربوطه) موظف‌اند و مابقی اجزای اظهارنامه، مشابه گروه اول با ارائه اطلاعات هویتی و ذکر مجوزها و معافیت‌ها و بخشودگی‌ها آغاز می‌شود و با درج اطلاعات حساب‌های بانکی، موجودی مواد و کالا در اول دوره و طی دوره و پایان دوره، اطلاعات اموال و شرکا و وضعیت محل تجاری تکمیل می‌گردد و در نهایت با ذکر اینکه چه فردی با چه سِمَتی اظهارنامه را ارسال می‌نماید، ثبت و به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود. اگر نوع فعالیت به گونه‌ای باشد که بعضی از اطلاعات موجود نباشد، لزومی به پر کردن آنها نیست.

وظایف صاحبان مشاغل گروه سوم

صاحبان مشاغل گروه سوم نیز مشابه گروه دوم ملزم به ارائه دفاتر روزنامه و کل نیستند و تنها تفاوت آنها با گروه دوم در این است که گروه دوم باید صورت کامل درآمد و هزینه را ارائه کنند، در صورتی که برای سازمان امور مالیاتی، صرفاً ارائه «خلاصه درآمد و هزینه» کفایت می‌کند و سایر تکالیف آنها در اظهارنامه مشترک است. این تکالیف از تکمیل اطلاعات هویتی آغاز می‌شود و با تکمیل جدول و اطلاعات معافیت مربوط به شخص، بخشودگی‌ها و مجوزهای فعالیت، تکمیل سایر اطلاعات معمول اظهارنامه خود به طور الکترونیکی و ارسال به سازمان امورمالیاتی تکمیل می‌گردد.

آیا اظهارنامه عملکرد باید به صورت الکترونیکی ارسال بشود؟

اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی لزوماً نباید به صورت الکترونیکی ارسال بشود. مؤدی می‌تواند با مراجعه به سازمان امور مالیاتی به طور چاپی یا مکتوب، طبق فرمت سازمان امور مالیاتی، اظهارنامه خود را به مسئول رسیدگی به پرونده ارائه کند تا از مؤدی رفع تکلیف شود. در این شرایط، ممیز (مسئول رسیدگی) شخصاً موظف به درج اطلاعات مؤدی در سامانه است؛ اما به این خاطر که ترجیحاً از خود سلب مسئولیت کند، اظهارنامه را به طور مکتوب نمی‌پذیرد. البته مؤدی در شرایط خاص می‌تواند از شرایط ارسال پستی اظهارنامه نیز بهره‌مند شود که در این صورت، تاریخ (بازه قانونی) و وزن مرسوله برای مسئول رسیدگی حائز اهمیت است. اما در نهایت توصیه می‌شود که حتماً اظهارنامه از طریق درگاه الکترونیکی ارسال گردد.

مهلت ارسال اظهارنامه برای اشخاص حقیقی

طبق مادۀ 100 قانون مالیات‌های مستقیم، مؤدیان حقیقی یا صاحبان مشاغل موظف‌اند اطلاعات مالی یا اظهارنامه خود را تا پایان خرداد ماه سال بعد به سازمان امور مالیاتی ارسال نمایند. در غیر این‌صورت، طبق ماده 192 قانون مالیات مستقیم، مشمول 30% (ضریب بر اساس درآمد مشمول مالیات) جریمه غیرقابل‌بخشودگی می‌شوند که کتمان و ارائه هزینه‌های غیرواقعی نیز مشمول این جریمه می‌گردد.

مهلت بررسی و صدور برگ تشخیص قطعی سازمان امور مالیاتی

در صورت اظهار عملکرد دوره مالی فروردین تا اسفند ماه 1400 به سازمان امور مالیاتی تا پایان خرداد ماه 1401، سازمان فرصت دارد که تا پایان خرداد ماه 1402 به اظهارات رسیدگی و برگ تشخیص صادر کند و تا 3 ماه بعد از آن، یعنی تا 31 شهریور 1402، برگ تشخیص به مؤدی را ابلاغ دارد که در صورت عدم انجام تکالیف از جانب سازمان امور مالیاتی، اظهارات مؤدی قطعی تلقی می‌شود.

آیا تمام اشخاص گروه یک برای مقاصد مالیاتی و پرداخت مالیات در این دسته قرار می‌گیرند؟

دلیل طبقه‌بندی اشخاص به این شکل لزوماً مالیات بر عملکرد آنها نیست؛ چرا که بر بعضی از اصناف موضوع سجل کیفری حاکم است. به طور مثال، زایشگاه‌ها در طبقه اول قرار دارند و باید دفاتر داشته باشند؛ زیرا از سویی، اینکه اشخاص با چه مشخصاتی در ایران به دنیا می‌آیند و از سوی دیگر نرخ زاد و ولد برای مقاصد آماری و امنیتی، حائز اهمیت است. همچنین صرافی‌ها هم بر این قاعده رسیدگی می‌شوند تا سازمان امور مالیاتی بتواند مصادیق پولشویی را شناسایی و ردیابی نماید.

آیا صاحبان مشاغل باید برای هر کدام از محل‌های فعالیت خود یا هر کدام از فعالیت‌های خود اظهارنامه جداگانه‌ای بدهند؟

در این شرایط سه حالت مختلف وجود دارد:

• در صورتی‌که یک شخص حقیقی در محل‌های جداگانه‌ای فعالیت‌های متفاوتی داشته باشد، لازم است که برای هر کدام از آنها که کسب درآمد دارد، به طور مجزا در نظام مالیاتی ثبت‌نام و برای هر یک اظهارنامه جداگانه‌ای ابراز کند.
• در صورتی‌که شخصی در زمینه موضوعی خاص مجوز فعالیت داشته باشد و همان فعالیت را در سایر شعبات خود انجام دهد، می‌تواند یک اظهارنامه برای تمام محل‌های فعالیت خود ارائه نماید.
• حالت سوم، شخصی در یک محل یا به‌عبارتی درکارگاه خود فعالیت‌های متفاوتی دارد؛ در این شرایط شخص می‌تواند با ارائه یک اظهارنامه فعالیت‌های خود را ابراز و مجموع درآمد و هزینه‌های خود را ذکر کند.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی

مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی طبق نرخ‌های ماده 131 قانون مالیات مستقیم به شرح زیر محاسبه می‌گردد:

• در صورتی که درآمد مشمول مالیات مؤدی تا 50 میلیون تومان باشد، مالیات ایشان پس از کسر سایر معافیت‌ها به نرخ 15% محاسبه می‌گردد.
• در صورتی که درآمد مشمول مالیات مؤدی بیشتر از 50 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان باشد، در این صورت مالیات ایشان به نرخ 20% محاسبه می‌شود.
• در صورتی که درآمد مشمول مالیات مؤدی بیشر از 100 میلیون تومان باشد، مالیات ایشان به نرخ 25% و مشابه اشخاص حقوقی محاسبه می‌گردد.
• در صورت تسویه اصل و جریمه مالیات سال قبل، می‌توان به ازای هر 10% افزایش درآمد، مشمول مالیات نسبت به سال قبل از 1% معافیت مالیاتی برخوردار شد که این حد نصاب تا 50% افزایش درآمد و استفاده از 5% مشوق مالیاتی امکان‌پذیر است.

تفاوت مالیات بر درآمد اشخاصی حقیقی و مؤدیان حقوقی

در صورتی‌که شخصی پس از کسر تمام معافیت‌ها و درج دو معافیت معیشتی سال 1400، مبلغ 140 میلیون تومان درآمد قبل از کسر مالیات داشته باشد، مالیات ایشان تا سقف 50 میلیون تومان هفت میلیون و پانصد هزار تومان و مابه‌تفاوت آن تا 100 میلیون تومان، 10 میلیون تومان مالیات و 40 میلیون تومان مابقی هم به مبلغ 10 میلیون تومان (مالیات) محاسبه می‌شود که جمعاً 27.500 (بیست و هفت میلیون و پانصد هزار تومان) مالیات بر درآمد ایشان است. اگر همین مؤدی شخص حقوقی باشد، مالیات ایشان 35 میلیون تومان (140.000.000*25%= 35.000.000) محاسبه می‌گردد. در نتیجه، اشخاص حقیقی هفت میلیون و پانصد هزار تومان کمتر مالیات پرداخت می‌کنند.

مشاوره مالیاتی اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل

با توجه به سرعت تغییرات قانون مالیات‌های مستقیم در بخشنامه‌ها، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و در راستای اتکای درآمد دولت بر منابع مالیاتی و افزایش 40 درصدی درآمد دولت از محل مالیات در شش ماهه نخست سال 1400، در حالی که هیچ تغییری در پایه‌های مالیاتی به‌وجود نیامده است، باعث شده تا وصول مالیات از محل اظهار اطلاعات شغلی مؤدیان حقیقی یا مشاغل نیز افزایش پیدا کند. از این رو، ارسال اظهارنامه عملکرد شما توسط متخصصین این حوزه یا کسب مشاوره مالیاتی برای شما به‌عنوان شخص حقیقی بیشتر از پیش اهمیت پیدا کرده است.

 در این راستا، شما می‌توانید فقط با یک تماس با مشاورین مالیاتی مؤسسه دادیس، از آخرین تغییرات قانون مطلع شوید تا همواره مشمول مالیات عادلانه باشید.