مالیاتی که اشخاص حقیقی از درآمد خود پرداخت میکنند، در گروه مالیات مشاغل یا مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی محسوب میشود. ابتدا در نظر داشته باشیم که تمام درآمد اشخاص حقیقی مشمول مالیات نمیشود.
بهعبارتی درآمد اشخاص حقیقی یا مشاغل بعد از کسر هزینه و استهلاک با توجه به درآمد مشمول مالیات محاسبه میشود؛ به این صورت که درآمد مشمول مالیات (درآمد بعد از کسر هزینه ها) بهصورت پلکانی تا 200 میلیون تومان آن با ضریب 15%، مابه تفاوت درآمد حاصل شده تا 400 میلیون تومان آن مشمول 20% و مازاد بر 400 میلیون تومان درآمد مشمول مالیات در نرخ 25% مالیات بر ضرب میشود.
اما در این خصوص مواردی همچون نحوه محاسبه مالیات بهصورت علی الرأس، محاسبه مالیات بر مبنای نسبت سود فعالیت، محاسبه مالیات براساس نسبت سود ناویژه، محاسبه مالیات با فرم تبصره ماده 100 و در نهایت محاسبه براساس رسیدگی به اظهارنامه عملکرد نیز مطرح میشود که هریک نیازمند توضیحی مفصل است که در ادامه به آن می پردازیم.
درآمد مشمول مالیات مشاغل
سوالی که اغلب مطرح میشود این است که چه درآمدهایی مشمول مالیات مشاغل است؟ خیلی صریح در پاسخ باید عرض کنم:
- کلیه درآمدهایی که مالکان، اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، از اموال یا املاک خود واقع در ایران به دست میآورند مشمول مالیات هستند.
- تمام اشخاص حقیقی که مقیم ایران هستند و در ایران یا خارج از ایران درآمد کسب میکنند، نیز مشمول مالیات میشوند.
- اشخاص حقیقی ایرانی که در خارج از ایران اقامت دارند، بابت درآمدهایی که در ایران تحصیل میکنند نیز مشمول مالیات هستند.
به عبارتی سادهتر، هر شخصی که درآمد کسب میکند، از قبیل کارمند، کاسب، واسطه، تولیدکننده و… باید مالیات پرداخت کند. اما این سوال مطرح میشود که بسیاری از کارمندان مالیاتی پرداخت نمیکنند.
بله، باید اضافه کنیم تمام اشخاص حقیقی علاوهبر کسر هزینهها یک معافیت تحت عنوان معافیت حقوق برای کارمندان یا از معافیت مشاغل یا در اصطلاح معافیت ماده 101 برخوردارند.
هر دوی این معافیتها نیز هر ساله در قانون بودجه ذکر میشود؛ به این دلیل که مالیات برخی از مشاغل به واسطهی داشتن درآمد صفر میشود یا برخی از کارمندان علیرغم داشتن حقوق یا درآمد مالیاتی پرداخت نمیکنند.
لازم به ذکر است که این تعاریف همچنان نیازمند بررسی بیشتر هستند؛ هرچند که نگاه قانونگذار گویای تمام جزئیات است، بر حسب تجربه نیاز است تا با آوردن مثال در پاراگرافهای بعدی بیشتر به توضیح این مشاغل مشمول مالیات بپردازیم.
چه اشخاصی مشمول مالیات مشاغل میشوند؟
بهطور خلاصه و در یک جمله میتوان گفت، به غیر از اشخاص حقوقی یا شرکتها و کارمندان حقوقبگیر، تمام کسبه و فعالان اقتصادی که به هر نحوی درآمد کسب میکنند، مشمول مالیات مشاغل هستند.
گروهبندی مشاغل مالیاتی
صاحبان مشاغل براساس شاخصها و معیارهایی از قبیل نوع و حجم فعالیت در 3 گروه قرار میگیرند:
- گروه اول بر حسب نوع فعالیت شامل اشخاص زیر میباشند:
- کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان؛
- صاحبان کارخانهها و واحدهای تولیدی و بهرهبرداران معادن؛
- صاحبان هتلهای سهستاره و بالاتر؛
- درمانگاهها و کلینیکهای تخصصی؛
- صاحبان مشاغل صرافی؛
- صاحبان فروشگاههای زنجیرهای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه یا مراجع ذیربط؛
- صاحبان مؤسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری یا باربری.
درخصوص تشخیص مشاغل گروه اول، سازمان امور مالیاتی بر مبنای حجم فروش، اشخاص را به این صورت گروهبندی میکند:
سایر صاحبان مشاغل و حرفی که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) براساس اظهارنامه مالیاتی عملکرد دو سال قبل (اظهارنامه تسلیمی خردادماه هر سال مبنای تعیین گروهبندی سال بعد از تسلیم اظهار نامه عملکرد است. به عنوان مثال، مبلغ فروش و سایر درآمدهای مندرج در اظهارنامه مالیاتی عملکرد سال 1401 مبنای گروهبندی سال 1403 است ) یا آخرین درآمد قطعیشدهی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) آنها بیش از مبلغ 300 میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی.)
- گروه دوم از نظر سازمان امور مالیاتی به اشخاصی اطلاق میشود که درآمد ابرازی (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت) دو سال قبل آنها یا آخرین درآمد قطعی شده ی آنها (فروش کالا یا فروش توأم کالا و ارائه خدمت)بیش از 100 میلیارد ریال و مساوی یا کمتر از مبلغ 300 میلیارد ریال باشد. (مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی ماه سال قبل به شخص مؤدی یا نماینده قانونی وی.)
- اشخاص گروه سوم نیز صاحبان مشاغلیاند که در گروههای اول و دوم قرار نمیگیرند و جزو گروه سوم محسوب میشوند.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل
نکته حائز اهمیتی که لازم است ابتدا به آن توجه کنید، تعیین صحیح اینتاکد یا تشکیل صحیح گروه بندی شما در پرونده مالیاتی ای است که در بدو فعالیت تشکیل میدهید.
اینتاکد یا ضریب نسبت سود فعالیت به تنهایی میتواند سرنوشت مالیاتی یک سال و حتی سالهای بعدی شما را تعیین کند. اما بهطور کلی حتی اگر رسیدگی به مالیات شما از طریق نسبت سود فعالیت یا رسیدگی به اسناد و مدارک تعیین شود، درنهایت مالیات شما براساس نرخ جدول ماده 131 قانون مالیات های مستقیم تعیین میشود؛ به این ترتیب که تا 200 میلیون تومان از سود خالص شما مشمول 15% مالیات مازاد بر آن تا سقف 400 میلیون تومان مشمول ضریب 20% مالیات و مازاد بر 400 میلیون تومان مشمول ضریب 25% درصد میشود که معافیت مشاغل (معافیت مشاغل برای سال 1403 مبلغ 100 میلیون تومان به ازای هر شریک است) از عدد به دست آمده کسر میشود.
معافیت مالیات بر درآمد مشاغل
طبق بند ح تبصره 6 قانون بودجه سال 1403، میزان معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده (۵۷) قانون مالیاتهای مستقیم اصلاحی سال ۱۳۸۰، به مبلغ هفتصد و پنجاه میلیون (۷۵۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال و میزان معافیت درآمد مشمول مالیات سالانه مالیات بر درآمد مشاغل موضوع ماده (۱۰۱) قانون مذکور به مبلغ یک میلیارد (۱,۰۰۰,۰۰۰،۰۰۰) ریال تعیین میشود. درصورتیکه صاحبان مشاغل از پایانه فروشگاهی موضوع ماده (۱) قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان مصوب ۱۳۹۸/۷/۲۱ با امکان درج مشخصات کالا و هویت خریدار استفاده کنند، معافیت مذکور مبلغ یکمیلیارد و چهارصد و چهل میلیون (۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین میشود.
ارسال اظهارنامه مالیات بر درامد
اشخاص حقیقی یا مشاغل مکلف هستند حداکثر تا پایان خرداد ماه اظهارنامه یا اشخاص که فرم تبصره ماده 100 هستند اطلاعات خود را به سازمان امورمالیاتی ارسال کنند،
(در یک مقاله به طور مفصل به توضیح، تشریح و نحوه ارسال فرم یا اظهارنامه تبصره ماده 100 توضیح دادهایم)
به منظور تسریع و تسهیل رسیدگی به پروندههای مالیاتی، اختیار سازمان امور مالیاتی کشور در تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیاتهای مستقیم درخصوص معافیت مؤدیان از انجام بخشی از تکالیف قانون مذکور از قبیل نگهداری اسناد و مدارک و ارائه اظهارنامه مالیاتی برای عملکرد سال ۱۴۰۲، به حداکثر یکصد و پنجاه برابر میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) قانون مالیاتهای مستقیم افزایش مییابد.
جرائم مالیات مشاغل
پرداخت مالیات پس از آن موعد موجب تعلق جریمه ای معادل دو و نیم درصد (5/2%) مالیات به ازای هر ماه خواهد بود.
مبدأ احتساب جریمه درمورد مؤدیانی که مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی هستند، نسبت به مبلغ مندرج در اظهارنامه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم آن و نسبت به مابهالاختلاف از تاریخ مطالبه و درمورد مؤدیانی که از تسلیم اظهارنامه خودداری میکنند یا اصولاً مکلف به تسلیم اظهارنامه نیستند، تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه یا سررسید پرداخت مالیات حسب مورد است.