پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان tp.tax.gov.ir

پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان tp.tax.gov.ir (لینک مرتبط) از نگاه قانون‌گذار یک راهکار برای ایجاد شفافیت اقتصادی است که نتیجه‌ی آن عدالت مالیاتی است. سامانه مودیان که حاصل تجربیات سازمان امور مالیاتی در طول دو دهه‌ گذشته است؛ کامل‌کننده گزارش صورت معاملات فصلی در ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم و تسهیل‌کننده نظام و قانون مالیات بر ارزش افزوده است، اما به دلایل پاره‌ای از مشکلات زیرساختی اجرای آن برای مدتی به تعویق افتاده بود (البته همچنان دارای نقص می‌باشد اما اجرای آن دارای الزام قانونی است). به طور خلاصه، سامانه مودیان یک حافظه مالیاتی سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری با شناسه یکتایی منحصربه‌فرد برای هر واحد اقتصادی است که خروجی این زیرساخت منتج به صدور صورت‌ حساب الکترونیکی می‌گردد، به این شکل سرعت و دقت تبادل اطلاعات را در بانک جامع اطلاعات مالیاتی برای تصمیم‌گیری هرچه بهتر تسریع می‌نماید؛ هرچند که با توجه به پیچیدگی یا به‌عبارتی تازگی این قانون، این امکان وجود دارد که شما با ابهامی قابل‌ملاحظه یا سؤالاتی مواجه شوید. در این صورت می‌توانید بدون پرداخت هزینه مشاوره سؤالات خود را در ذیل همین مقاله مطرح کنید تا کارشناسان مؤسسه در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.

در پایان مقدمه به این مهم اشاره می‌کنم که شما در صورت عدم رعایت قوانین سامانه مودیان از ابتدای سال 1402 معادل 10% مبلغ فروش یا ارائه خدمات، مشمول جریمه خواهید شد که در نوشتار دیگری(لینک مرتبط) به صورت مفصل جرائم مربوط به سامانه مودیان پرداخته‌ایم.

ضمناً در پایان همین نوشتار دستورالعمل نحوه کار با سامانه مودیان را در قالب یک فایل PDF خدمت شما ارائه می‌کنیم.

در صورت نیاز به مشاوره در خصوص نحوه رسیدگی به پرونده‌های مطرح در هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی به نوشتار مربوطه در خصوص دادرسی مالیاتی(لینک مرتبط) مراجعه بفرمائید.

انواع پایانه های فروشگاهی

ابتدایی‌ترین و بیشترین سؤالی که مؤدیان می‌پرسند، درخصوص انواع پایانه های فروشگاهی است، یا اینکه پایانه های فروشگاهی چه دستگاه یا نرم‌افزاری می‌باشد. در ماده 1 این قانون آمده است: تمام دستگاه‌های الکترونیکی که امکان صدور صورت‌ حساب‌ الکترونیکی دارند (به شرطی که صورت‌ حساب صادره بدون امکان ویرایش باشند)، درگاه‌های پرداخت الکترونیکی، مانند زرین‌پال یا موارد دیگر، دستگاه‌های کارت‌خوان یا پوز بانکی، یا هرگونه درگاه پرداخت الکترونیکی که قابلیت اتصال به شبکه‌های الکترونیکی پرداخت رسمی کشور و سامانه مودیان را داشته باشند و به سامانه جامع الکترونیکی مالیاتی متصل باشند، در گروه پایانه‌ های فروشگاهی و سامانه مودیان قرار می‌گیرند.

سامانه مودیان چیست؟

اما سامانه مودیان چه تفاوتی با پایانه های فروشگاهی دارد؟ سامانه مودیان یک زیرساخت ابری، آنلاین یا برخط است که دارای حافظه‌ای سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری است. این حافظه دارای یک شناسه یکتای مالیاتی اختصاصی برای هر یک از مؤدیان است که صورت‌ حساب الکترونیکی براساس شناسه یکتای (اختصاصی) صادر و در سامانه مودیان بارگذاری می‌گردد. به‌عبارتی پایانه‌ های فروشگاهی برای صدور فاکتور فروش یا ارائه خدمات در مراودات مالی و اقتصادی به کار می‌روند، اما سامانه مودیان به دلیل ارتباط با بانک اطلاعاتی سازمان امور مالیاتی تعریف و تدوین شده است.

صورت حساب الکترونیکی چیست؟

قبل از اینکه به تعریف صورت حساب الکترونیکی بپردازیم، باید به این نکته توجه داشته باشید که طبقه‌بندی فعالیت شما بر اساس نسبت‌های سود فعالیت در پرونده الکترونیکی مالیاتی و صورت حساب الکترونیکی بسیار حائز اهمیت است. در گذشته عدم توجه به اینتاکد و آیسیک در پرونده‌های الکترونیکی باعث ابراز بی‌عدالتی مالیاتی می‌شد. این در حالی بود که عدم توجه به گروه‌بندی در پرونده مالیاتی توسط خود مؤدی یا واگذاری تشکیل پرونده مالیاتی به اشخاص بدون‌صلاحیت منجر به تعیین مالیاتی به دور از عدالت می‌شد؛ موضوعی که حسابرس مالیاتی در آن هیچ‌گونه نقشی نداشت و براساس گروه‌بندی تعیین‌شده توسط شما مالیات را تشخیص می‌داد. به‌عبارتی تعیین گروه‌بندی فعالیت شما (یا اظهارات الکترونیکی) در تعیین مبلغ مالیات پرداختی مؤثر خواهد بود. درخصوص صورت حساب الکترونیکی نیز در نظر داشته باشید، با این پیش‌فرض که جامعه نسبت به تراکنش‌های بانکی از آگاهی لازم و کافی برخوردارند، از این پس تمام تراکنش‌ها و صورت حساب‌های الکترونیکی صادره در حکم فروش و مبنای محاسبه مالیات می‌باشند.

• طبق قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان از این پس صورت حساب‌ها یا فاکتورهای کاغذی از درجه اعتبار ساقط می‌باشند.

صورت حساب غیر الکترونیکی

صورت حساب غیر الکترونیکی برای اشخاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد که حسب اختیارات قانونی در مهلت تعیین‌شده امکان برخورداری از این شرایط را دارند. البته لازم به ذکر است که صدور صورت حساب غیر الکترونیکی نیز به لحاظ مشخصات مؤدی و اقلام صورت حساب مبتنی بر کد یکتای مالیاتی و شماره منحصربه‌فرد کالایی درج می‌گردد. بدین ترتیب، برای حسابرس مالیاتی در زمان رسیدگی، امکان تصمیم‌گیری در یک ساختار مشخص مبتنی بر قانون فراهم می‌گردد.

انواع صورت حساب الکترونیک

طبق بخشنامه شماره د/268/75214 به تاریخ 18/11/1401 و اصلاحیه آئین‌نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم، با توجه به نوع کسب و کار مؤدیان، طبیعتاً این امکان وجود ندارد که تماماً از یک نوع صورت حساب استفاده کنند. این تجربه برای سازمان امور مالیاتی با توجه به اجرای قانون ماده 169 مکرر مصوب 1394 حاصل شد؛ چراکه بعضاً مشاغلی همچون فروشندگان ارز، طلا، پیمانکاران، خدمات هواپیمایی و صادرکنندگان، رفتار اقتصادی متفاوتی نسبت به سایر خریداران و فروشندگان داشته‌اند. به همین واسطه طبقه‌بندی ذیل در قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان تعریف شده است:

• فروشندگان کالا و ارائه‌کنندگان خدمات بنا به حجم فعالیت باید از الگوی اول در صورت حساب الکترونیکی نوع اول یا نوع دوم باید استفاده نمایند. (صورت حساب الکترونیکی نوع دوم زمانی کاربرد دارد که خریدار فاقد پرونده مالیاتی باشد یا از ارائه اطلاعات اقتصادی خودداری نماید.)
• فروشندگان ارز الزاماً باید از الگوی دوم (زیرمجموعه صورت حساب الکترونیکی نوع اول) استفاده نمایند؛ به این شکل مشخصات هویتی خریداران ارز نیز در گروه مؤدیان مالیاتی قرار می‌گیرند.
• فروشندگان طلا، جواهر و پلاتین الزاماً باید از الگوی سوم در گروه حساب نوع اول (معاملات با اشخاص دارای پرونده مالیاتی) یا الگوی دوم در صورت حساب الکترونیکی نوع دوم (در معاملات با مصرف‌کنندگان نهایی) استفاده ‌کنند؛ هرچند که به این شکل کماکان بازار فلزات گرانبها می‌تواند به‌دور از شفافیت به فعالیت خود ادامه بدهد.
• پیمانکاران نیز فارغ از حجم فعالیت باید از الگوی چهارم در گروه صورت حساب‌های الکترونیکی نوع اول استفاده نمایند.
• صادرکنندگان قبض‌های خدماتی نیز الزاماً باید از الگوی پنجم در گروه صورت حساب‌های الکترونیکی نوع اول استفاده نمایند.
• فروشندگان بلیط هواپیما نیز به واسطه‌ی مشخص بودن مسافر و داشتن کد ملی اشخاص امکان صدور صورت حساب نوع اول را دارند، اما به لحاظ شکل ارائه اطلاعات در گروه الگوی ششم قرار می‌گیرند.
• صادرکنندگان کالا و خدمات نیز فارغ از حجم فعالیت ملزم به استفاده از الگوی هفتم، برای گزارش به سازمان امور مالیاتی می‌باشند.
• مؤدیان گروه سوم نیز که صرفاً با خریداران یا مصرف‌کنندگان نهایی مراوده دارند، عملکرد آنها مبتنی بر رسید یا گزارش دستگاه کارتخوان مورد بررسی قرار می‌گیرد و مالیات آنها تعیین می‌گردد.

صورت حساب الکترونیکی نوع اول

در صورت حساب الکترونیکی نوع اول، اطلاعات خریدار و فروشنده با درج مواردی همچون شماره اقتصادی، شماره ملی (مربوط به اشخاص حقیقی) یا شماره مالیاتی خریدار و فروشنده، کد یکتای مالیاتی، نشانی، کدپستی و شماره تماس، تاریخ صدور صورت حساب، مشخصات کالا و خدمات به تفکیک با درج مقدار و مبلغ واحد، میزان مالیات بر ارزش افزوده هر یک از اقلام کالا باشد.

• در صورت حساب الکترونیکی نوع اول برای طرفین معامله اعتبار مالیاتی لحاظ می‌گردد و هر دو گروه موظف به ارائه اظهارنامه عملکرد می‌باشند.

صورت حساب الکترونیکی نوع دوم

این صورت حساب دارای درج اطلاعات کامل فروشنده و اطلاعات کامل کالا بدون اطلاعات خریدار است که در این خصوص با توجه به اینکه اطلاعاتی از خریدار در سامانه مودیان یا کارپوشه خریدار درج نشده است، در نتیجه اعتبار مالیاتی نیز برای خریدار لحاظ نمی‌گردد؛ به‌عبارتی صادرکنندگان صورت حساب الکترونیکی نوع دوم، اشخاص حقیقی گروه اول یا اشخاص حقوقی می‌باشند که در فرایند اقتصادی گاهی با مصرف‌کنندگان نهایی مراوده دارند.

لازم به ذکر است که قانون‌گذار برای صادرکنندگان صورت حساب الکترونیکی نوع دوم، مبنا را بر این قرار داده است که هیچ‌یک از مؤدیان حاضر به پرداخت ارزش افزوده بدون اینکه برای آنها اعتبار مالیاتی لحاظ گردد، نیستند و به این ترتیب است که سازمان امور مالیاتی منتفع می‌گردد.

صورت حساب الکترونیکی نوع سوم

در صورت حساب الکترونیکی نوع سوم، به دلیل ارتباط با خریدار یا مصرف‌کننده نهایی، امکان دریافت اطلاعات اقتصادی برای فروشنده کالا یا خدمات وجود ندارد. ازاین‌رو سازمان امور مالیاتی نیز تراکنش‌های دستگاه پوز بانکی یا پایانه فروشگاهی را مبنایی برای تعیین مأخذ مالیاتی قرار می‌دهد و استفاده‌کنندگان از صورت حساب الکترونیکی نوع سوم به منزله مؤدیان گروه سوم در آئین‌نامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات‌های مستقیم به شماره 230761 می‌باشند.

اشخاص مشمول قانون پایانه های فروشگاهی

تمامی فعالیت‌های انتفاعی و غیرانتفاعی به‌غیر از اشخاص حقوقی موضوع ماده 16 قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1400 (شامل نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سایر دستگاه‌های انتظامی، اطلاعاتی و امنیتی) از تاریخ 01/01/1402 مشمول قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان می‌باشند؛ مگر در مواردی که قانون‌گذار گروهی از فعالان اقتصادی را از این قانون مستثنی کرده باشد که تا به امروز هیچ‌گونه استثنایی راجع به فعالان اقتصادی تصویب نشده است. در نتیجه به‌غیر از نیروهای امنیتی تمام فعالان اقتصادی، مؤدیان با نرخ صفر، مؤسسات عام‌المنفعه و اشخاص معاف از مالیات طبق ماده 2 قانون مالیات‌های مستقیم (شامل شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و…) مشمول قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان می‌باشند.

البته مشمولیت قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان الزاماً به منزله پرداخت مالیات نیست؛ چراکه هدف از تصویب این قانون شفافیت در نظام اقتصادی نظارت بر ساختار اجتماعی بوده است.

در صورت عدم تأیید خریدار آیا معامله قطعی می‌باشد؟

ابتدا در نظر داشته باشیم که وظیفه صدور صورت حساب الکترونیکی در کارپوشه الکترونیکی بر عهده فروشنده یا ارائه‌کننده خدمات است. پس با توجه به شناسه یکتای خریدار، صورت حساب در کارپوشه ایشان قرار می‌گیرد. حال چنانچه خریدار تا 30 روز (از تاریخ صدور صورت حساب) نسبت به ثبت قطعیت یا رد معامله اقدام نماید، معامله قطعیت خود را از دست می‌دهد یا فاقد اعتبار می‌گردد. اما چنانچه در مهلت قانونی نسبت به عدم پذیرش معامله اظهارنظر نماید، به منزله قبول صورت حساب صادره است.

نحوه استرداد مالیات بر ارزش افزوده در قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان

به منظور استرداد مالیات بر ارزش افزوده در شرایط اعتبار مالیاتی یا اضافه پرداختی، سازمان موظف است بنا به درخواست مؤدی ترتیبات اعاده اضافه پرداختی را فراهم نماید. اما مهم‌ترین سؤال در خصوص درخواست استرداد مالیات بر ارزش افزوده از سوی مؤدی مطرح می‌گردد. موضوع این است که در گذشته برای عودت اعتبار مالیات بر ارزش افزوده مؤدیان، سازمان امور مالیاتی می‌بایست دفاتر و اسناد و مدارک مؤدی را همچون رسیدگی‌های سالیانه بررسی کند و چنانچه اسناد و مدارک از جمله دفاتر مؤدی در گزارش حسابرسی مالیاتی مشکلی نداشت، اعتبار مالیات بر ارزش افزوده عودت می‌گردید. این موضوع به‌قدری برای مؤدیان انرژی‌بر بود که از اعتبار مالیات بر ارزش افزوده‌ی پرداخت‌شده صرف‌نظر می‌نمودند.

 اما آیا این روال با توجه به تصویب و لازم‌الاجرا شدن قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان به قوت خود باقی است؟

• وفق مقررات ماده 4 قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان، مأموران مالیاتی تا زمانی که اثبات نشود مؤدی در ثبت اطلاعات خود در سامانه مودیان تخلف کرده است، حق مراجعه به محل فعالیت مؤدی را ندارند. این نحوه نگارش قانون به واسطه اینکه در گروه قوانین شکلی قرار می‌گیرد، به‌راحتی از جانب مؤدی قابل پیگیری است و چنانچه سند قابل قبولی از جانب مجری قانونی مشاهده نگردد، ایشان به واسطه‌ی کارشکنی در فعالیت اقتصادی مؤدیان مؤاخذه خواهد شد.

چنانچه سوالی در خصوص قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان داشتید، می‌توانید در قسمت پائین درج بفرمائید تا کارشناسان مؤسسه مالیاتی دادیس در اسرع وقت پاسخگوی شما باشند.

فایل (PDF) مربوط به این نوشتار

پژوهشگر و نویسنده

علی مولایی