ارزش افزوده مفهومی است که نشان دهنده ارزشی است که طی فرآیند تولید به مواد اولیه و سایر عوامل تولید (به جز نیروی انسانی) افزوده می‌شود. قانون مالیات، این مفهوم را به عنوان اختلاف ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با کالا ها و خدمات خریداری شده در یک دوره زمانی معین تعریف می‌کند. در تعریفی ساده تر و آکادمیک، ارزش افزوده برابر است با تفاوت میان فروش و خرید. اما کدام مشاغل و گروه‌های کالایی مشمول این مالیات می‌شوند؟ ارزش افزوده به چه اصناف و خدماتی تعلق می‌گیرد و چه مواردی از آن معاف هستند؟ در این مقاله از سری آموزش مالیاتی، قصد داریم به صورت جامع به بررسی این موارد بپردازیم.
هریک از اشخاص ذیل به جهات مختلفی از جمله کسب اطلاعات کافی منابع مالی در گردش، تدوین بانک جامع مالیاتی، مسائل امنیتی و سیاسی و… برای تصمیم‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی دولت و وزارت اقتصاد حائز اهمیت می‌باشند و بر این اساس ملزم به ثبت‌نام در سایت VAT.ir و انجام تکالیف مربوطه هستند. به طور کلی تمام جهات قانون برای تأمین بودجه دولت‌ها تصویب نمی‌شود، بلکه وجوهی همچون کنترل بازار را نیز دربر می‌گیرد.
اشخاص مشمول مالیات بر ارزش افزوده
- تمام اشخاص حقوقی که در زمان تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده درحال فعالیت بوده‌اند یا بعد از آن تأسیس شده‌اند؛
- اشخاص دارای کارت بازرگانی و واردکنندگان و صادرکنندگان، کارخانه داران و تولیدکنندگان، بهره برداران معادن و کارگاه های صنعتی؛
- بنکداران، عمده‌فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه های مالی، نمایندگان توزیع کالا های داخلی و وارداتی و صاحبان انبار ها؛
- میهمان سراها، میهمان پذیرها و مسافرخانه‌ها، تالارهای پذیرایی، رستوران ها، تهیه‌کنندگان غذاهای آماده، ارائه دهندگان خدمات پذیرایی و کرایه دهندگان ظروف؛
- تعمیرگاه های مجاز و اتو سرویس ها، نمایشگاه ها و فروشگاه‌های اتومبیل؛
- سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر؛
- عاملان فروش و فروشندگان آهن‌آلات، فروش انواع ضایعات فلزی؛
- فروش حیوانات خانگی و ارائه‌دهنده خدمات درخصوص حیوانات خانگی و کلیه مراکز درمانی حیوانات خانگی، دامپزشکان که به حرفه دامپزشکی اشتغال دارند، فعالیتهای شغلی مرتبط با فروش انواع غذا، تجهیزات مرتبط با حیوانات خانگی و لوازم مربوطه؛
- فعالیتهای شغلی مرتبط با فروش انواع آلات و ادوات موسیقی؛
- فعالیتهای شغلی مرتبط با فروش انواع عطر، ادکلن، لوازم آرایشی و تجهیزات آرایشگاهی، فروشگاه‌های انواع عینک آفتابی و لنز؛
- فروش لوازم حفاظتی همچون دزدگیر؛
- کافی‌شاپ‌ها و واحدهای تهیه غذا همچون آشپزخانه‌هایی که به‌صورت صنعتی یا خانگی فعالیت دارند، کترینگ‌ها، کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌ها (تهیه غذا)، اشخاصی که به فروش انواع قهوه، نسکافه، کاکائو، پودر و خمیر حاصل از آنها می‌پردازند؛
- جایگاه‌داران یا پمپ‌بنزین‌ها با هر میزان از حجم فعالیت یا فروش سوخت و درآمد حاصل از ارائه خدمات؛
- چلوکبابی، سالنهای غذاخوری، سفره‌خانه‌های سنتی و اغذیه‌فروشی‌های زنجیره‌ای با مالکیت واحد یا نام و نشان و عنوان تجاری واحد فارغ از مساحت محل کسب‌وکار و نوع مجوز؛
لیست خدمات مشمول ارزش افزوده
- مؤسسات حسابداری، حسابرسی، مشاوره‌ای و انفورماتیک، مؤسسات، مراکز ارتباطات رایانه‌ای، خدمات‌دهندگان طراحی و نقشه‌برداری از معادن و خدمات مرتبط؛
- متل‌ها و هتل‌های بالاتر از 3 ستاره؛
- برگزارکنندگان سمینارها، همایش‌ها و سالنهای کنفرانس که شغل آنها محسوب می‌شود؛
- وکلا، کارشناسان و مترجمان رسمی دادگستری، مشاوران حقوقی، اعضای سازمان‌های نظام مهندسی و حسابداران رسمی، دفاتر اسناد رسمی، محققان ، پژوهشگران و کارشناسان آزاد که به تهیه و ارائه طرح‌های تحقیقاتی اشتغال دارند، مؤسسات مهندسی و مهندسی مشاور، مشاغل ساختمانی، تأسیسات فنی و صنعتی، نقشه‌کشی، نقشه‌برداری، محاسبات فنی و نظارت؛
- دلالان، حق‌العمل‌کاران و کارگزاران؛
- صاحبان مراکز فرهنگی، هنری، فرهنگ‌سراها، کانون‌های حرفه‌ای و انجمن‌های صنفی تخصصی، خدمات‌دهندگان مرتبط با اخذ پذیرش تحصیلی و مشاوره و راهنمایی در امور تحصیل در خارج از ایران، مراکز آموزشی و پرورشی؛
- چاپخانه‌داران، لیتوگراف‌ها، صحاف‌ها، ارائه‌دهندگان خدمات چاپ و گرافیست‌ها، مؤسسات تبلیغاتی و بازاریابی؛
- اشخاص و مراکز ارائه‌دهنده خدمات ماساژ؛
- صاحبان سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی، صاحبان مشاغل فیلمبرداری، دوبلاژ، مونتاژ و سایر خدمات سینمایی، آتلیه‌های عکاسی و فیلمبرداری از مجالس؛
اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده
ابتدا با یک سؤال ساده مشاغل یا اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده را نام ببریم:
آیا سوپرمارکت‌ها، لبنیاتی‌ها، میوه‌فروشان، خواربارفروشی‌ها، دکه های خیابانی، خشکبارفروشی‌ها، تعویض‌روغنی‌ها، فروشندگان لوازم خودرو (خرده فروشی‌ها) و… مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند؟
پاسخ به این سوال قطعاً منفی است؛ چراکه در یک سوپرمارکت، روی اغلب کالاها حتی سیگار ارزش افزوده در زمان خرید توسط سوپرمارکت درج شده است و ایشان حق دریافت ارزش افزوده را ندارد.
زیرا در زمان تأمین موجودی کالا قیمت پایه به علاوه ارزش افزوده را به تأمین‌کننده پرداخت کرده است و دقیقاً همان مبلغ را از مشتری دریافت می‌کند. موردی شبیه به فروشندگان لوازم خودرو که به صورت خرده به مشتری نهایی فروش دارند و دیگر مشاغل نام‌برده شده همچون فروشندگان تجهیزات خودرو(خرده‌فروشی) نیز به همین ترتیب همچون سوپر مارکت‌ها مجاز به اعمال ارزش افزوده مجزا نیستند. شما در زمان خرید کالا، بهای تمام‌شده به‌علاوه سود کالا و ارزش افزوده درج‌شده روی کالا را به فروشنده پرداخت می‌نمایید. اما در اصنافی همچون لبنیاتی‌ها یا خشکبارفروشی‌ها، به واسطه‌ی خرید کالای معاف و بدون تغییر شکل و ماهیت خود نیز مجاز به دریافت ارزش افزوده نیستند و شما نیز به‌عنوان مصرف‌کننده نهایی در زمان خرید معاف از پرداخت ارزش افزوده می‌باشید.
در یک جمله و به طور کلی با توجه به مثال بالا میتوان گفت: تمام اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند، بجز کالاهایی همچون موارد زیر که در ماده 9 ارزش افزوده از آنها نام برده شده است:
- محصولات کشاورزی فراوری نشده، محصولات خام زراعی و باغی، محصولات جنگل مثل چوب خام، محصولات گلخانه‌ای، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، آب مصرفی کشاورزی، بذر، نشا، نهال، سم و کود. در همین خصوص فرایند‌هایی مثل بسته‌بندی، نگهداری محصول برای جلوگیری از فساد کالا، شست‌وشو، تمیزکاری؛
- دام زنده و خوراک آن (شامل چهارپایان، پرندگان، آبزیان و حشرات که برای امور تغذیه انسان یا دام و فعالیتهای اقتصادی، تولیدی و آزمایشگاهی، تولید، نگهداری و پرورش داده می‌شوند)؛
- شیر، پنیر، ماست، آرد، نان و تخم ماکیان همچون تخم‌مرغ و شترمرغ و بلدرچین و… انواع گوشت و فراورده‌های مربوطه، برنج، حبوبات، سویا، پروتئین سویا، انواع روغن‌‌های خوراکی، شیرخشک کودکان، تخم‌مرغ نطفه‌‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌‌روزه؛
- کاغذ، کتاب و محصولات فرهنگی که به صورت الکترونیکی چاپ و نشر می‌شوند؛
- کالاهایی که مسافران هنگام ورود به کشور برای استفاده شخصی خود دارند، میزان این معافیت توسط اداره گمرک تعیین می‌شود؛
- واردات شمش طلا(وارداتی و داخلی) و انواع حوالههای کاغذی یا الکترونیکی دارای پشتوانه صددرصد (100%) طلا همچنین دارایی‌‌های غیرمنقول و انواع حوالههای کاغذی یا الکترونیکی مبتنی بر آنها؛
- صنایع‌دستی تولید داخل و تولید فرش دستبافت و مواد اولیه اصلی آن؛
- انواع واکسن و دارو که شامل انسانی و دامی است و لوازم توان‌بخشی و درمانی که فهرست این کالاها توسط سازمان امور مالیاتی منتشر شده است؛
- واردات کالاهای اهدایی به جمعیت هلال احمر ایران که به صورت بلاعوض تقدیم می‌شوند؛
- خدمات درمانی، توان‌بخشی، پیشگیری تا خدمات حمایتی از جمله خدماتی که در بهشت زهرا یا آرامستان‌ها ارائه می‌شود و خدمات بیمه‌ای از جمله بیمه عمر، تکمیلی و کشاورزی (به‌جز بیمه خدمات سرمایه‌گذاری و مدیریتی)؛
- چاپ، انتشار روزنامه، خدمات زینک، چاپ کتاب، خدمات نشر و توزیع؛
- خدمات آموزشی، پژوهشی و ورزشی دارای مجوز از نهاد مرتبط؛
- حقوق و دستمزد کارگران و قراردادهای تأمین نیروی انسانی با توجه و استناد به سازمان بیمه‌گر تا میزان حقوق تأییدشده؛
- عملیات پولی و در بانک‌ها؛
- سود تسهیلات اعطایی شرکت‌های واسپاری (لیزینگ)؛
- خرید و فروش سهام در سازمان بورس اوراق بهادار و بازارهای خارج از بورس (به تشخیص شورای عالی بورس و اوراق بهادار)؛
- اقامت در هتل‌های 3 ستاره و پایین‌تر، مهمان‌پذیرها و سایر مراکز اقامتی که از وزارت میراث فراهنگی و گردشگری یا اتحادیه‌های مرتبط مجوز دارند؛
- حمل و نقل زمینی، ریلی و دریایی؛
- دریافت خسارت منوط به اینکه جزوی از قرارداد فروش کالا نباشد؛
- درآمد‌های حاصل از تسعیر ارز؛
- هزینه شارژ ساختمان و شهرک.
تکلیف مشاغل مشمول ارزش افزوده چیست؟
درخصوص تکالیف مشاغل مشمول ارزش افزوده، باید چند گروه را بررسی کرد:
افرادی که مالیات عملکرد پرداخت می‌کنند و بخشی از فعالیت‌هایشان مشمول مالیات بر ارزش افزوده و بخشی دیگر معاف است، باید هنگام تشکیل پرونده مالیاتی مشخص کنند که تحت قانون یا فراخوان‌های مالیات بر ارزش افزوده هستند. همچنین، هنگام ارسال اظهارنامه، لازم است میزان فروش فعالیتهای مشمول و معاف را به‌صورت جداگانه ثبت کنند.
لبست تکالیف مشمولین مالیات بر ارزش افزوده و مالیات
- تشکیل پرونده مالیاتی؛
- تعیین مشمولیت ارزش افزوده بر اساس فراخوان مرتبط؛
- در حال حاضر تشکیل پرونده در سامانه مؤدیان یا ثبت‌نام در این سامانه؛
- ارائه اظهارنامه ارزش افزوده که در حال حاضر به منزله تأیید اطلاعاتی است که شما در سامانه مؤدیان بارگذاری فرمودید؛
- ارسال صورت معاملات فصلی و درج مواردی که با سامانه مؤدیان مغایرت دارند؛
- ارسال اظهارنامه عملکرد و تطابق آن قبل از ارسال و دریافت کد رهگیری با اطلاعات سامانه مؤدیان و صورت معاملات فصلی که شما ارسال کرده‌اید و دیگران برای شما ارسال کرده‌اند.
در این نوشتار موارد مربوط به کالاها، خدمات، اشخاص و اصناف مشمول ارزش افزوده به طور خلاصه درج شد. چنانچه شما سؤال های بیشتری در این خصوص دارید، می‌توانید ذیل همین نوشتار درج بفرمایید تا در اسرع وقت پاسخگوی شما باشیم.
اگر در زمینه مالیات بر ارزش افزوده یا سایر مسائل مالیاتی با چالش هایی مواجه هستید، خدمات مالیاتی دادیس با تیمی از متخصصین مجرب آماده است تا شما را در حل این مشکلات یاری کند. با استفاده از خدمات دادیس، می‌توانید با اطمینان بیشتر و کمترین هزینه امور مالیاتی خود را مدیریت کنید.
مشاغل مشمول ارزش افزوده کدام اند